کتاب مجموعه‌مقاله «تئاتر و جامعه» با گردآوری رضا کوچک‌زاده توسط نشر نو منتشر و راهی بازار نشر شد.

تئاتر و جامعه رضا کوچک‌زاده

به گزارش مهر، این‌کتاب اولین‌عنوان از مجموعه «کتابخانه تئاتر» و بررسی‌های میان‌رشته‌ای است که زیرمجموعه عنوان «گستره خیال» است که این‌ناشر چاپ می‌کند.

«گستره خیال»، کتاب‌های مربوط به تئاتر و سینما را در بر می‌گیرد. این کتاب‌ها با وجود گوناگونی‌شان ویژگی‌های مشابه و همگون داشته و دربرگیرنده نیاز و ضرورت جامعه هنری و دانشگاهی اهالی هنر هستند. دبیر این مجموعه رضا کوچک‌زاده است. چاپ این‌مجموعه با انتشار نمایشنامه‌های مشترک محمد چرم‌شیر و فرهاد مهندس‌پور آغاز شد.

این‌کتاب به قول گردآورنده‌اش بنا بوده در سال ۱۳۸۳ و زمانی که مجموعه‌نوشتارهایی را برای آن برگزیده و یا نوشته بوده، به چاپ برسد. اما کتاب تا شهریور ۸۵ منتشر نشد. اما وقتی کتاب به کتابفروشی‌ها رسید، مولفش به اطلاعات و آگاهی جدیدی دست پیدا می‌کند و می‌خواسته نسخه کامل‌تر آن را دو سال بعد به چاپ برساند. کوچک‌زاده تا سال ۸۸ تلاش می‌کند کتاب تازه‌ای تدوین کند و این‌تلاش، تا سال ۹۸ ادامه پیدا می‌کند. در نتیجه کتابی که حالا نشر نو چاپ کرده، به کتابفروشی‌ها آمده است.

۳ بخش اصلی دارد که بخش اول، «بررسی‌های ما»، بخش دوم «پیوست یک: نگرش‌های دیگران» و بخش سوم «پیوست دو: گفت‌وگو» است. در بخش اول، ۷ نوشتار پژوهشی از پژوهشگران عرصه تئاتر و جامعه‌شناسی چاپ شده است. در پیوست اول هم ۷ نوشتار دیگر از نویسندگان و پژوهشگران جهانی آمده که در حکم مکمل مطالب بخش اول هستند. پیوست دوم یا همان بخش سوم کتاب هم ۳ گفتگو با هنرمندان تئاتر را شامل می‌شود.

مقاله‌های اولین بخش کتاب به این‌ترتیب‌اند: «تئاترستیزی افلاطون» نوشته علی قلی‌پور، «پیوستگی دوسویه نمایش‌های سنتی ایران با جامعه ایرانی» نوشته رضا کوچک‌زاده، «در تماشاخانه چه می‌گذرد؟» از امیر خراسانی، «ناممکن بودن تئاتر خیابانی در ایران» نوشته رضا سرور، «درآمدی بر تحلیل پیدایش زیرمیدان موج نو تئاتر ایران در دو دهه سی و چهل خورشیدی» از سعید اسدی، «دموکراتیزاسیون یا دموکراسی فرهنگی؟» نوشته سارا شریعتی و فاطمه پدرام و «نمایش مدرسه‌ای و جامعه‌پذیری کودکان و نوجوانان» نوشته سیدحسین فدایی‌حسین.

مطالبی هم که در بخش دوم کتاب، درج‌شده‌اند از این‌قرار اند: «خاستگاه انسان‌شناسی تئاتر» نوشته یوجینیو باربا با ترجمه رضا سرور، «چرا می‌خندند؟» نوشته ویلیام او.بیمن با ترجمه سعید آقایی، «اندیشه‌های اجتماعی برشت و گروه تئاتر نان و عروسک» نوشته سی دبلیو بیگزبی با ترجمه مسعود نجفی، «کاندومبله برزیلی» به قلم ژان دووینیو با ترجمه سپیده پارساپژوه، «ما اینجاییم» نوشته گویی‌یلمو اسکی‌نینا با برگردان مهدی فیضی، «تئاتر آکواریوم یا تئاتر متعهد دانشگاهی» نوشته اِولین اِرتل با ترجمه اصغر نوری و «چرا تئاتر اجتماعی؟» نوشته مشترک جیمز تامپسون و ریچارد شکنر با ترجمه سکینه عرب‌نژاد.

«تئاتر نمی‌تواند اجتماعی نباشد!» شامل گفتگوی رضا کوچک‌زاده با فرهاد مهندس‌پور، «تئاتر به مثابه فضای زیستن» شامل گفتگوی زهرا ایپسیرو گلو با روبرتو چولی با ترجمه خسرو محمودی و «تئاتر و حل مشکلات آسیب‌دیدگان اجتماعی» شامل گفتگوی داگلاس ال. پترسون و مارک وینبرگ با ترجمه حسین شاکری هم ۳ گفتگویی هستند که در پیوست دوم کتاب چاپ شده‌اند.

در قسمتی از این‌کتاب می‌خوانیم:

نمایش‌های سنتی ایران گرفتار فرم ساکن و ایستای خود هستند و گویی چنان برساخته شده‌اند که میلی هم به مشارکت پویای تماشاگران ندارند. به نظر می‌رسد یکی از دلایل نابودی آنها همین سختی و انعطاف‌پذیری اجرایی‌شان باشد. امروزه با تعزیه چنان برخورد می‌شود که گویی هر تغییری در آن، نه به سبب پویایی بلکه موجب از بین رفتن تقدسش می‌شود و همان مشارکت ذهنی و مویه‌گرانه برای آن کافی‌ست؛ این در حالی‌ست که تعزیه نه‌تنها به‌عنوان نمایش فضای باز، پتانسیل بسیاری برای جلب مشارکت تماشاگران و تغییرات اجرایی دارد بلکه مانند هر نمایش آیینی-مذهبی دیگر نیازمند همکاری گروهی تماشاگران است تا فرم‌ها و تکنیک‌های آن را گسترش دهند. تنها از این راه است که می‌توان جلو انقراض ان را گرفت، نه با محصور کردن آن به اشکال مختلف و نگهداری از آن به‌عنوان پدیده‌ای موزه‌ای برای اهدافی خاص و مناسبت‌هایی ویژه. در سراسر دنیا، نمایش‌های مذهبی و آیینی _ که در آغاز آنها نیز در فضای باز اجرا می‌شده‌اند _ اندک‌اندک از حالت ایستا و ساکن خود درآمده‌اند و شکل‌های پویاتری به خود گرفته‌اند؛ نمایش‌های کرامات میستری، مامرها، نمایش آلام و مصایب مسیح، پجنت دراما، نمایش سبت و … همگی در طول سالیان و از راه همکاری تماشاگران، دگردیسی و تکامل تکنیکی و مضمونی یافتند و به شکل‌گیری سنت‌های کارناوالی انجامیدند. مهم‌ترین پیامد حرکت از فرم ایستا به شکل پویا، تبدیل‌شدن تماشاگر از بیننده صرف به بازیگر / تماشاگری‌ست که سهم خود را در کنش آیینی بازی می‌کند و به سرچشمه‌های آیینی درام بازمی‌گردد. این تمایل بازگشت به سرچشمه‌های آیینی نمایش از راه مشارکت تنانی تماشاگر، نه‌تنها به نمایش‌های غربی محدود نمی‌شود بلکه شکل‌های گسترده و متنوع‌تر آن را می‌توان در بسیاری از نمایش‌ها و آیین‌های شرقی _ در کشورهایی مانند هند، چین، مالزی، ویتنام، برمه و... _ یافت.

این‌کتاب با ۴۷۱ صفحه، شمارگان ۷۷۰ نسخه و قیمت ۸۰ هزار تومان منتشر شده است.

................ هر روز با کتاب ...............

هنرمندی خوش‌تیپ به‌نام جد مارتین به موفقیت‌های حرفه‌ای غیرمعمولی دست می‌یابد. عشقِ اُلگا، روزنامه‌نگاری روسی را به دست می‌آورد که «کاملا با تصویر زیبایی اسلاوی که به‌دست آژانس‌های مدلینگ از زمان سقوط اتحاد جماهیر شوروی رایج شده است، مطابقت دارد» و به جمع نخبگان جهانی هنر می‌پیوندد... هنرمندی ناامید است که قبلا به‌عنوان یک دانشجوی جوان معماری، کمال‌گرایی پرشور بوده است... آگاهیِ بیشتر از بدترشدنِ زندگی روزمره و چشم‌انداز آن ...
آیا مواجهه ما با مفهوم عدالت مثل مواجهه با مشروطه بوده است؟... «عدالت به مثابه انصاف» یا «عدالت به عنوان توازن و تناسب» هر دو از تعاریف عدالت هستند، اما عدالت و زمینه‌های اجتماعی از تعاریف عدالت نیستند... تولیدات فکری در حوزه سیاست و مسائل اجتماعی در دوره مشروطه قوی‌تر و بیشتر بوده یا بعد از انقلاب؟... مشروطه تبریز و گیلان و تاحدی مشهد تاحدی متفاوت بود و به سمت اندیشه‌ای که از قفقاز می‌آمد، گرایش داشت... اصرارمان بر بی‌نیازی به مشروطه و اینکه نسبتی با آن نداریم، بخشی از مشکلات است ...
وقتی با یک مستبد بی‌رحم که دشمنانش را شکنجه کرده است، صبحانه می‌خورید، شگفت‌آور است که چقدر به ندرت احساس می‌کنید روبه‌روی یک شیطان نشسته یا ایستاده‌اید. آنها اغلب جذاب هستند، شوخی می‌کنند و لبخند می‌زنند... در شرایط مناسب، هر کسی می‌تواند تبدیل به یک هیولا شود... سیستم‌های خوب رهبران بهتر را جذب می‌کنند و سیستم‌های بد رهبران فاسد را جذب می‌کنند... به جای نتیجه، روی تصمیم‌گیری‌ها تمرکز کنیم ...
دی ماهی که گذشت، عمر وبلاگ نویسی من ۲۰ سال تمام شد... مهر سال ۸۸ وبلاگم برای اولین بار فیلتر شد... دی ماه سال ۹۱ دو یا سه هفته مانده به امتحانات پایان ترم اول مقطع کارشناسی ارشد از دانشگاه اخراج شدم... نه عضو دسته و گروهی بودم و هستم، نه بیانیه‌ای امضا کرده بودم، نه در تجمعی بودم. تنها آزارم! وبلاگ نویسی و فعالیت مدنی با اسم خودم و نه اسم مستعار بود... به اعتبار حافظه کوتاه مدتی که جامعه‌ی ایرانی از عوارض آن در طول تاریخ رنج برده است، باید همیشه خود را در معرض مرور گذشته قرار دهیم ...
هنگام خواندن، با نویسنده‌ای روبه رو می‌شوید که به آنچه می‌گوید عمل می‌کند و مصداق «عالِمِ عامل» است نه زنبور بی‌عسل... پس از ارائه تعریفی جذاب از نویسنده، به عنوان «کسی که نوشتن برای او آسان است (ص17)»، پنج پایه نویسندگی، به زعم نویسنده کتاب، این گونه تعریف و تشریح می‌شوند: 1. ذوق و استعداد درونی 2. تجربه 3. مطالعات روزآمد و پراکنده 4. دانش و تخصص و 5. مخاطب شناسی. ...