اديسه عسكری | نت نوشت
رمان تهران شهر بی آسمان از زمان حال آغاز می‌شود. با مونولوگ هایی از «کرامت» که با فردی پشت تلفن مشغول صحبت است. زمان حال نقش کمی در رمان دارد. بیشتر حجم رمان در گذشته و فلش بک میگذرد. «کرامت»، لات و داش قدیم در یک بعدازظهر گرم تابستانی بر اثر تلنگری شروع به مرور زندگی از بچگی تا به زمان حال می‌کند. زمان حال روزی از روزهای بعد از انقلاب و در زمان جنگ تحمیلی است.
تهران شهر بی آسمان رمانی تاریخی است. بستر رمان، بخش اعظمی از شخصیتها، مکانها، و اتفاقات واقعی هستند. و برههای از تاریخ این سرزمین را شامل می‌شود. اتفاقاتی که در تهران قبل، حین، و بعد از کودتای بیست و هشت مرداد ۱۳۳۲ تا انقلاب و شروع جنگ میگذرد. زندگی «کرامت» که از خانواده‌ای فقیر و پایین جامعه است در سن هفده سالگی و آغاز جوانی به «شعبان جعفری»(شعبون بی مخ) گره میخورد. وارد دار و دسته‌ی او می‌شود. از آنها میآموزد. و بعدها خود مستقل به کار ادامه میدهد. بخشی زیادی از رمان ماجراهای کودتای بیست و هشت مرداد۱۳۳۲ است. از جمله شخصیتهایی که در رمان از آنها اسم برده می‌شود و یا به برخی از آنها پرداخته می‌شود عبارت است از: «شعبون بیمخ» و دار و دستهاش، «بهبهانی»، «دکتر مصدق»، «امامی خویی»، «تختی» و ماجرای مرگ او، «اشرف» و «شاه».
با اینکه رمان شامل خلاصه و گاه اشاراتی به اتفاقات تاریخی است اما نداستن تاریخ و نداشتن شناخت عمیق از آن برهه‌ی تاریخی مانع درک داستان و دنبال کردن ماجراها نمیشود. داستان در بستری تاریخی شرح روند شکلگیری «کرامتِ» داش و لات و تغییر شخصیت او در جریان این اتفاقات است. و البته نه تنها «کرامت» که آدم هایی از این طبقه و قشر را شامل می‌شود. تمامی داستان شرح تفکرات و عقاید آدم هایی چون «کرامت» و دور و بریهایش است. اتفاقات تاریخی شکل جامعه را در تمام شئون فرهنگی، اجتماعی، سیاسی، اقتصادی تغییر میدهند.
مردم و شیوه‌ی زندگیشان تغییر می‌کند و در این رمان به شرح و به تصویر کشیدن این تغییر پرداخته می‌شود. شکل گیری و ظهور طبقات جدید اجتماعی هم از موضوعات دیگر پرداخته شده در این رمان است.
به عنوان مثال فصل ششم کاملاً به سینمای آن زمان اختصاص دارد.
به اکران فیلم «قیصر»، و «داش آکل» در سالهای ۱۳۴۸ و ۱۳۵۰ و در کنار آن به سایر فیلم فارسیهای مشهور پرداخته می‌شود. مختصات و ویژگیهای سینمای آن زمان از زاویه‌ی دید «کرامت» بیان می‌شود. نقش زن چه در فیلمها و چه در جامعه‌ی آن دوران در این کتاب بصورت مایه‌ی گناه و لکاته تصویر شده است: «زن مایه‌ی گناه بود و چه خوب فیلمها این را نشان میدادند. مایه‌ی قتل و جنایتها. پیش از این خدایی بود و پیغمبری. مردم سر به راه و پا به راه بودند.»
از شخصیت زن «کرامت» تنها یک کلیشه و انسان تک بعدی ساخته می‌شود. جز چند جمله‌ی اعتراضی که به چشم و هم چشمی با زنهای دور و بر است چیز دیگری از او نمیبینیم. در این رمان وارد عمق فضای روحی شخصیتها نمی‌شویم.
رمان تهران شهر بی آسمان یک بازنمایی تاریخی است. سیر روند یک انقلاب و یک فرد حاضر در تمام جریانات آن سال هاست. درست است که نقش نویسنده‌ی داستان شاید ارائه‌ی راهکارهایی برای این بزنگاه‌های تاریخی و یا تحلیل آنها نباشد اما رونویسی و تکرار صرف یک واقعیت نیز نمیتواند اتفاق و ماجرای تازهای را در ادبیات داستانی رقم بزند.
تنها خلاقیت رمان تهران شهر بی آسمان شاید تنها به روی کاغذ آوردن شخصیتی به نام «کرامت» و به شکل داستان مطرح کردن بخشی از تاریخ باشد. در این داستان حتی مکنونات قلبی «کرامت» هم به کلیشههای متداول و روایت تاریخی از طبقه‌ی لاتها و داشها نزدیک است و نگاهی تازه از زاویه‌ی دیدی نو به این شخصیتها وجود ندارد.
................ تجربه‌ی زندگی دوباره ...............
