کتاب «تنها بازمانده» در گفت‌وگو با «احمد تیمور عبدالله» از معدود بازماندگان فاجعه انفال با هدف آشکارسازی زوایای پنهان این جریان، منتشر شد.

گفت‌وگو با تنها بازمانده‌ از گورهای جمعی کردستان

به گزارش ایبنا، پروژه «انفال» در هشت مرحله برای نابودی سرزمین کردستان توسط رژیم بعث و در دوران حکومت صدام حسین برنامه‌ریزی و طی عملیاتی در سال ۱۹۸۸ به شیوه‌ای سیستماتیک اجرا شد و به کشته شدن بیش از ۱۸۲ هزار غیرنظامی و نابودی ۴ هزار روستا انجامید. در کتاب «تن‌ها بازمانده» گفت‌وگوی کامل نویسنده با «احمد تیمور عبدالله» از معدود بازماندگان فاجعه انفال با هدف آشکارسازی زوایای پنهان این جریان، ارائه شده است.

قریب سی و یک سال از جنایت هولناک «انفال» در عراق می‌گذرد. عملیاتی که توسط رژیم بعث و در دوران حکومت صدام حسین تکریتی در سراسر منطقه کردستان این کشور، علیه کردها شکل گرفت. کتاب «تنها بازمانده»، داستان مرحله سوم از این عملیات را باز می‌گوید. مرحله سوم با مرگ سی هزار نفر از کردهای عراق همراه بود و تنها در یک روز یعنی 14 آوریل 1988، بیست هزار نفر به ویژه زنان و کودکان از سوی نیروهای بعث درگیر و در گورهای جمعی در بیابان های عراق دفن شدند و متأسفانه در ایران تنها کردهای مناطق غرب کشور هستند که به دلایل ژئوپولتیکی در جریان این فاجعه قرار گرفته‌اند؛ دیگر ایرانیان فقط از بمباران شیمیایی «حلبچه» باخبرند و از بقیه مراحل هشتگانه انفال از جمله گورهای جمعی اهالی «گرمیان» بی‌اطلاع هستند، لذا نویسنده کتاب «تنها بازمانده» مصمم می شود تا در این زمینه قدمی بردارد.

خاطرات «تیمور» که به طور مستند در این کتاب ثبت شده، سند مهمی از تاریخ کردها است. اگر تیمور از گورهای جمعی زنان و کودکان انفال شده نجات پیدا نمی‌کرد و زنده باز نمی‌گشت، نوشتن انفال و تاریخ آن تا ابد نیمه تمام می‌ماند، زیرا او تنها شاهد زنده‌ای است که سرنوشت زنان و کودکان انفال شده را می‌داند.

گفت‌وگو و پرسیدن سؤال‌هایی از تنها شاهد این فاجعه تلخ که ممکن است پاسخ به آنها زخم‌هایش را عمیق‌تر کند کار آسانی نیست. تروما مرگ نیست اما از یک لحاظ با تجربه مرگ همبسته است؛ از این لحاظ که هر دو وقتی بر کسی عارض می‌شوند، صاحب تجربه با همە وجود آنها را تجربه می‌کند. این تجربە‌ها چنان از تمامیت وجود آدمی می‌گذرند که هستی او را به دو نیمە تقسیم می‌کنند: نیمەای کە قبل از آن تجربه تراژیک زیستە شده و نیمە دیگری کە از درون آن جراحت زادە شده است.

اتفاقاً در مورد «تیمور»، (تنها بازمانده از گورهای جمعی زنان و کودکان انفال شده) دو تجربه مرگ و تروما بر هم منطبق شدەاند. ترومای تیمور دقیقاً مرگی است کە از آن بازگشته است؛ شاید این یکی از پارادوکسیال‌ترین و چالش‌برانگیزترین تجربەهای بشری باشد، کسی کە یکبار مرگ را زیسته باشد و از آن پس محکوم باشد که همواره سنگینی این تجربە دهشتناک را با خود حمل کند. کسی کە از درون جراحت مرگ زاده شدە باشد و ناچار باشد بار این دو نیمە شدگی تروماتیک را تا مرگی دوبارە با خود حمل کند. او حالا دلش دو تکه شده بود، (تکەای در سینە‌اش و تکەای دیگر در گورهای جمعی در بیابان).

چالش اساسی در ثبت و بازگو کردن تجربەهای تروماتیک این است که اساساً چنین تجربەهایی قابل مستند کردن نیستند. آنچه کە مستند می‌شود تکەهای پراکندەای از تراژدی هستند کە اگرچه بار دیگر به روح شخص قربانی هاشورهای جراحت‌بار و جانکاه می‌زنند اما با تمامیت آن تجربه هماهنگ نیستند. به همین دلیل است کە برخی از نویسندگان برای ثبت گزارشی انسانی از این نوع تجربەها مثلاً به ژانری مانند رمان پناه می‌برند که ظرفیت آن را دارد که به بازنمایی تجربەهای انضمامی بشر بپردازد و در عین حال این بازنمایی، به قول والتر بنیامین به «ویرانی تجربه» هم نینجامد. رمانی مانند «سلاخ‌خانه شمارە پنج» اثر کورت وونه گات، اثری از این دست است که به ثبت تراژدی دردناک جنگ جهانی دوم در جریان بمباران شهر درسدن در قالب ژانر رمان می‌پردازد.

اما رمان نیز با همە پتانسیل‌های آشکار و نهانش برای ثبت بدون ویرانی تجربەهای تراژیک بەواسطه خاصیت «برساخته بودنش» و بە دلیل این که به هر حال این تجربه توسط مدیومی بە نام رمان بازگو می‌شود نمی‌تواند بار انتقال امانت چنین تجربەای را به دوش بکشد.

شاید «عارف قربانی»، نویسندە و روزنامەنگار کرد عراقی را به واسطه نگارش مصاحبەها و گزارش‌هایی دست اول و دقیق از نسل‌کشی کردهای عراقی، بتوان همتای کرد الکسیویچ اوکراینی به حساب آورد که به واسطه ظرافت و دشواری بیش از حد ثبت چنین گزارش‌هایی موفق به دریافت جایزه نوبل ادبیات سال ٢٠١٥ از سوی آکادمی نوبل شد.

آن چه کە کتاب «تنها بازمانده» را خواندنی‌تر می‌کند، ترجمه شیوا و روان مژگان کاووسی از متن اصلی کتاب است. شیوایی این ترجمه شاید تنها به دلیل تسلط مترجم بر زبان اصلی اثر نیست، بلکه بەواسطه برخوردار بودن و آگاهی از زیست ـ جهان مشترکی است که کردها در خلال قرون گذشته از سر گذراندەاند.

کتاب «تنها بازمانده»(انفال و سرگذشت تیمور از گورهای جمعی زنان و کودکان انفال شده)، تألیف عارف قربانی و ترجمه مژگان کاووسی در 212 صفحه، شمارگان 1000 نسخه از سوی انتشارات توکلی روانه بازار نشر شده است.

................ هر روز با کتاب ...............

هنرمندی خوش‌تیپ به‌نام جد مارتین به موفقیت‌های حرفه‌ای غیرمعمولی دست می‌یابد. عشقِ اُلگا، روزنامه‌نگاری روسی را به دست می‌آورد که «کاملا با تصویر زیبایی اسلاوی که به‌دست آژانس‌های مدلینگ از زمان سقوط اتحاد جماهیر شوروی رایج شده است، مطابقت دارد» و به جمع نخبگان جهانی هنر می‌پیوندد... هنرمندی ناامید است که قبلا به‌عنوان یک دانشجوی جوان معماری، کمال‌گرایی پرشور بوده است... آگاهیِ بیشتر از بدترشدنِ زندگی روزمره و چشم‌انداز آن ...
آیا مواجهه ما با مفهوم عدالت مثل مواجهه با مشروطه بوده است؟... «عدالت به مثابه انصاف» یا «عدالت به عنوان توازن و تناسب» هر دو از تعاریف عدالت هستند، اما عدالت و زمینه‌های اجتماعی از تعاریف عدالت نیستند... تولیدات فکری در حوزه سیاست و مسائل اجتماعی در دوره مشروطه قوی‌تر و بیشتر بوده یا بعد از انقلاب؟... مشروطه تبریز و گیلان و تاحدی مشهد تاحدی متفاوت بود و به سمت اندیشه‌ای که از قفقاز می‌آمد، گرایش داشت... اصرارمان بر بی‌نیازی به مشروطه و اینکه نسبتی با آن نداریم، بخشی از مشکلات است ...
وقتی با یک مستبد بی‌رحم که دشمنانش را شکنجه کرده است، صبحانه می‌خورید، شگفت‌آور است که چقدر به ندرت احساس می‌کنید روبه‌روی یک شیطان نشسته یا ایستاده‌اید. آنها اغلب جذاب هستند، شوخی می‌کنند و لبخند می‌زنند... در شرایط مناسب، هر کسی می‌تواند تبدیل به یک هیولا شود... سیستم‌های خوب رهبران بهتر را جذب می‌کنند و سیستم‌های بد رهبران فاسد را جذب می‌کنند... به جای نتیجه، روی تصمیم‌گیری‌ها تمرکز کنیم ...
دی ماهی که گذشت، عمر وبلاگ نویسی من ۲۰ سال تمام شد... مهر سال ۸۸ وبلاگم برای اولین بار فیلتر شد... دی ماه سال ۹۱ دو یا سه هفته مانده به امتحانات پایان ترم اول مقطع کارشناسی ارشد از دانشگاه اخراج شدم... نه عضو دسته و گروهی بودم و هستم، نه بیانیه‌ای امضا کرده بودم، نه در تجمعی بودم. تنها آزارم! وبلاگ نویسی و فعالیت مدنی با اسم خودم و نه اسم مستعار بود... به اعتبار حافظه کوتاه مدتی که جامعه‌ی ایرانی از عوارض آن در طول تاریخ رنج برده است، باید همیشه خود را در معرض مرور گذشته قرار دهیم ...
هنگام خواندن، با نویسنده‌ای روبه رو می‌شوید که به آنچه می‌گوید عمل می‌کند و مصداق «عالِمِ عامل» است نه زنبور بی‌عسل... پس از ارائه تعریفی جذاب از نویسنده، به عنوان «کسی که نوشتن برای او آسان است (ص17)»، پنج پایه نویسندگی، به زعم نویسنده کتاب، این گونه تعریف و تشریح می‌شوند: 1. ذوق و استعداد درونی 2. تجربه 3. مطالعات روزآمد و پراکنده 4. دانش و تخصص و 5. مخاطب شناسی. ...