از طرفی عواطف پدروفرزندی و همدلی با پدری که به طرز دردناکی اعدام شده و از طرفی دیگر، جنایاتی که با جزئیات توصیف می‌شوند و اظهارات شاهدان ماجراها، اتین و هرآنکه این متون مطبوعاتی قدیمی را می‌خواند، در دوراهی قضاوت ‍‌قرار می‌دهد... خاطرات تلخی که ازدواج اولش در ذهن او باقی گذاشته، باعث شده از این که به مردی نزدیک شود، بهراسد


انسان در شاهراه زندگی | الف


آنچه رمان «سر به روی شانه‌ها» [LA TETE SUR LES EPAULES] نوشته‌ی هانری تروایا را در همان قدم اول برای مخاطب جذاب و خواندنی می‌کند، رابطه‌ی پر تب‌وتاب و نامتعارف پسری در آغاز جوانی و مادری در آستانه‌ی میانسالی است. هر دو این شخصیت‌ها می‌کوشند در این برهه از زندگی به استقلال و در کنار آن به آرامش و ثبات در زندگی برسند. در جایی که ماریون (مادر)، در پی سر و سامان دادن به زندگی و در تدارکِ شغلی پردرآمد است، اتین (پسر)، به تغییر رفتار مادر و روابط تازه‌ای که با گروهی از دوستان و همکاران‌اش پیدا کرده حساس می‌شود. آنچه بیش از همه محل اختلاف و دعوای مادر و پسر است، آشنایی ماریون با مردی است که به نظر می‌رسد به او علاقمند است. اتین مدام با مادر سر این مسأله جر و بحث می‌کند. از نظر او، ماریون حق دارد با گذشت سالهای بسیار از جدایی‌اش از لویی مارتن، پدر اتین، حالا به ارتباطی صمیمی و پایدار با مردی قابل اطمینان فکر کند. ماریون در برابر چنین طرز تفکری مقاومت می‌کند. خاطرات تلخی که ازدواج اولش در ذهن او باقی گذاشته، باعث شده از این که به مردی نزدیک شود، بهراسد. اتین راه پر فراز و نشیبی را برای اثباتِ فرضیاتی خلاف نظر مادرش طی می‌کند.

سر به روی شانه‌ها [LA TETE SUR LES EPAULES]  هانری تروایا

هانری تروایا (2007-1911)، نویسنده‌ی رو‌س‌تبار مقیم فرانسه، که طی عمر نسبتاً طولانی خود، دو جنگ جهانی و وقایع جنگ سرد را از نزدیک تجربه کرده است، در رمان‌نویسی رویکرد متنوع و میدانِ دید گسترده‌ای دارد. آغاز زندگی او با انقلاب اکتبر روسیه و مهاجرت خانواده‌اش به فرانسه رقم خورده است. او در جوانی التهابات سیاسی و اجتماعی فراوانی را در قلب اروپا و در خلال جنگ جهانی دوم از سر گذرانده است. مشاهده‌ی سرنوشت‌سازترین تحولات تاریخی قرن بیستم از نزدیک، تروایا را نویسنده‌ای با تجارب زیستی بسیار بارآورده است. او در کنار این که بسیار به وقایع تاریخی فرانسه علاقمند بوده است و آنها را در قالب رمان‌های تاریخی‌اش به تصویر کشیده است، مشتاق کاوش در رخدادهای جریان‌ساز قرن نوزده و بیست روسیه نیز بوده و رمانهایی سرگذشت‌محور از شخصیت‌های برجسته‌ی سیاسی و فرهنگی روسیه نوشته است، از جمله‌ی آنها می‌توان به نیکولای دوم آخرین تزار روسیه، پوشکین و تولستوی اشاره کرد.

اما بخش بزرگی از تلاش‌های ادبی تروایا در رمان‌هایی با مضامین اجتماعی است که رمان «سر به روی شانه‌ها» یکی از شاخص‌ترین آنهاست. تروایا در این رمان از دوره‌ی جوانی پرشور خود برای کشف ریشه‌های خانوادگی و نقش آنها در شکل‌دادن شاهراه زندگی انسان، الهام گرفته است. اتین، همان کنجکاوی‌های فلسفی و تاریخیِ هانری تروایای جوان را دارد. او در شش سالگی از پدر جدا شده و با مادرش بزرگ شده است. مادر همواره تصویری تاریک و مبهم از پدر برای او ترسیم کرده است. اتین هرگز نتوانسته با چنین ابهاماتی کنار بیاید. این‌که چرا مادر از توصیف روابطش با پدر و توضیح بیشتر درباره‌ی ویژگی‌های او طفره می‌رود، اتین را همیشه مشکوک و تشنه‌ی دانستن از پدر نگه داشته‌است. سفر کوتاه مادر برای یک قرارداد کاری و اتفاقاتی که در همین مدت برای اتین می‌افتد او را در مسیر کشف اسرار تازه‌ای قرار می‌دهد.

همزمان با سفر مادر، اتین یک نامه و مدتی پس از آن بسته‌ای حاوی یادگاری‌های پدر از همسر دوم او دریافت می‌کند. همسر دوم در نامه اشاره می‌کند که مادر همیشه اتین را از پدر دور نگه می‌داشته، زیرا از او تنفر داشته و نمی‌توانسته به درستی گفته‌های او اطمینان داشته باشد. وقتی مادر از سفر بازمی‌گردد و این ماجرا را می‌فهمد، برای اولین‌بار از جنایاتی حرف می‌زند که پدر اتین مرتکب شده و به خاطر آنها در دادگاه محاکمه و اعدام شده است. اتین نمی‌تواند این چهره‌ی تازه کشف شده از پدر را باور کند و شروع به جست‌وجو درباره‌ی او می‌کند. به کتابخانه‌ی ‌بزرگ شهر می‌رود و تلاش می‌کند در مطبوعات قدیمی سرنخ‌هایی برای اتفاقات جنایی که تازه متوجه آنها شده، پیدا کند. پدر اتین در سال 1945 محاکمه شده است. او مظنون به قتل چند نفری است که سالها با او در ارتباط بوده‌اند. توجیه پدر در دادگاه، خیانت آن آدمهاست. هیئت منصفه دادگاه گوش چندان شنوایی برای دفاعیات و شواهدی که پدر ارائه داده، نداشته‌اند.

ماجرای دادگاه لویی مارتن، پدر اتین، آن‌قدر شفاف و با جزئیات و پرکشمکش است که نه‌تنها خود او که خواننده‌ی رمان را نیز تا پایان در هیجانِ جست‌وجو برای حقیقت و کشف آن قرار می‌دهد. از طرفی عواطف پدروفرزندی و همدلی با پدری که به طرز دردناکی اعدام شده و از طرفی دیگر، جنایاتی که با جزئیات توصیف می‌شوند و اظهارات شاهدان ماجراها، اتین و هرآنکه این متون مطبوعاتی قدیمی را می‌خواند، در دوراهی قضاوت درباره شخصیت‌های کلیدی این رمان قرار می‌دهد و خواندن این داستان پرتنش را جذاب‌تر می‌کند. هانری تروایا سعی دارد با شواهدی تاریخی قدرت تجزیه‌وتحلیل درباره وقایع اجتماعی را در انسانها محک بزند: «اکنون، اشیاء و دیوارها که تا لحظه‌ای پیش بی‌احساس بودند، علیه او هم‌پیمان می‌شدند. به طور مشمئزکننده‌ای او را مدح می‌کردند، خاطرات بی‌مزه‌ای بیرون می‌ریختند و بوی بی‌خوابی، رطوبت، کاغذ خشک‌کن، سوپ برنج، کتاب‌های کلاس و سربازان سربی را در هوا می‌پراکندند. عصاره‌ی زندگی گذشته‌اش او را احاطه کرده و دربند کشیده‌بود و این اجرای تصمیمش را به تأخیر می‌انداخت. او سرانجام باید برای نابودی این لحظه از زندگی و همه زندگی‌اش که مانند صفی از ماهیان به دنبالش شنا می‌کردند، عزم خود را جزم می‌کرد.»

................ تجربه‌ی زندگی دوباره ...............

هنرمندی خوش‌تیپ به‌نام جد مارتین به موفقیت‌های حرفه‌ای غیرمعمولی دست می‌یابد. عشقِ اُلگا، روزنامه‌نگاری روسی را به دست می‌آورد که «کاملا با تصویر زیبایی اسلاوی که به‌دست آژانس‌های مدلینگ از زمان سقوط اتحاد جماهیر شوروی رایج شده است، مطابقت دارد» و به جمع نخبگان جهانی هنر می‌پیوندد... هنرمندی ناامید است که قبلا به‌عنوان یک دانشجوی جوان معماری، کمال‌گرایی پرشور بوده است... آگاهیِ بیشتر از بدترشدنِ زندگی روزمره و چشم‌انداز آن ...
آیا مواجهه ما با مفهوم عدالت مثل مواجهه با مشروطه بوده است؟... «عدالت به مثابه انصاف» یا «عدالت به عنوان توازن و تناسب» هر دو از تعاریف عدالت هستند، اما عدالت و زمینه‌های اجتماعی از تعاریف عدالت نیستند... تولیدات فکری در حوزه سیاست و مسائل اجتماعی در دوره مشروطه قوی‌تر و بیشتر بوده یا بعد از انقلاب؟... مشروطه تبریز و گیلان و تاحدی مشهد تاحدی متفاوت بود و به سمت اندیشه‌ای که از قفقاز می‌آمد، گرایش داشت... اصرارمان بر بی‌نیازی به مشروطه و اینکه نسبتی با آن نداریم، بخشی از مشکلات است ...
وقتی با یک مستبد بی‌رحم که دشمنانش را شکنجه کرده است، صبحانه می‌خورید، شگفت‌آور است که چقدر به ندرت احساس می‌کنید روبه‌روی یک شیطان نشسته یا ایستاده‌اید. آنها اغلب جذاب هستند، شوخی می‌کنند و لبخند می‌زنند... در شرایط مناسب، هر کسی می‌تواند تبدیل به یک هیولا شود... سیستم‌های خوب رهبران بهتر را جذب می‌کنند و سیستم‌های بد رهبران فاسد را جذب می‌کنند... به جای نتیجه، روی تصمیم‌گیری‌ها تمرکز کنیم ...
دی ماهی که گذشت، عمر وبلاگ نویسی من ۲۰ سال تمام شد... مهر سال ۸۸ وبلاگم برای اولین بار فیلتر شد... دی ماه سال ۹۱ دو یا سه هفته مانده به امتحانات پایان ترم اول مقطع کارشناسی ارشد از دانشگاه اخراج شدم... نه عضو دسته و گروهی بودم و هستم، نه بیانیه‌ای امضا کرده بودم، نه در تجمعی بودم. تنها آزارم! وبلاگ نویسی و فعالیت مدنی با اسم خودم و نه اسم مستعار بود... به اعتبار حافظه کوتاه مدتی که جامعه‌ی ایرانی از عوارض آن در طول تاریخ رنج برده است، باید همیشه خود را در معرض مرور گذشته قرار دهیم ...
هنگام خواندن، با نویسنده‌ای روبه رو می‌شوید که به آنچه می‌گوید عمل می‌کند و مصداق «عالِمِ عامل» است نه زنبور بی‌عسل... پس از ارائه تعریفی جذاب از نویسنده، به عنوان «کسی که نوشتن برای او آسان است (ص17)»، پنج پایه نویسندگی، به زعم نویسنده کتاب، این گونه تعریف و تشریح می‌شوند: 1. ذوق و استعداد درونی 2. تجربه 3. مطالعات روزآمد و پراکنده 4. دانش و تخصص و 5. مخاطب شناسی. ...