زندگی پشت دیوار برلین | آرمان ملی


«عشق سرخ» [Red love : the story of an East German family] به‌قول جولین بارنز نویسنده برجسته بریتانیایی اثری است ضدقهرمانانه و کنایه‌آمیز.... داستانی غیررسمی از کشوری که خیلی هم از عمر آن نمی‌گذرد. ماکسیم لئو [Maxim Leo] در این اثر با نگاهی صادقانه و کنایه‌آمیز به گذشته نگاه می‌کند، اما این سعی و تلاش خالی از هر خشمی است و او فقط سعی در درک و فهم گذشته دارد. ماکسیم لئو در این کتاب زیبا و باارزش‌، تعریف می‌کند که در این تاریخ عجیب‌وغریب و نامانوس چطور خانواده‌اش از عهده همه‌چیز برآمدند یا گاهی شکست خوردند. هر کدام از اعضای خانواده، رابطه متفاوتی با آلمان شرقی داشتند. آنها در هر دم‌وبازدمی که می‌کردند باهم تفاوت داشتند، با این شرایط زندگی می‌کردند و همگی مثل مادر لئو شده بودند که سعی داشت در همه شرایط دیگران را درک کند. فقط از غیرممکن‌ها سر باز می‌زدند. به‌قول پدر لئو، یعنی وولف: «دولت برلین همیشه با ماست، حتی در اتاق‌خواب.»

عشق سرخ» [Red love : the story of an East German family] ب ماکسیم لئو [Maxim Leo]

داستان با پدربزرگ و مادربزرگ لئو آغاز می‌شود، از آنهایی که طرفدار پروپاقرص دولت آلمان بودند. دیگر بیش از این نمی‌شد دو طرف از خانواده لئو اینقدر باهم متفاوت باشند. گِرهارد، پدربزرگِ مادریِ او، یک یهودی بود که داشت قبل از جنگ نازی‌ها از آلمان می‌گریخت. پدربزرگ پدری‌اش، وِرنر، که به طور خودکار از سوی نازی‌ها حمایت می‌شد خیلی پرشور بود و علامت مخصوص نازی‌ها را پشت پنجره‌اش آویزان کرده بود. اما آزارهای دیگران همچنان کار خود را می‌کرد. وقتی که در میانه جنگ، گرهارد به دولت فرانسه پیوست، ورنر به ارتش آلمان نازی پیوست و شروع به جنگ برای سرزمین پدری‌اش در فلات پهناور آلمان کرد. گرهارد به عنوان یک قهرمان به آلمان برگشت و به عنوان مظهر مقاومت برجسته شد. ورنر در قالب مردی شکسته بازگشت، مردی که دو سالِ پرمحنت را در زندان فرانسوی‌ها در کمپ جنگ سپری کرده بود. و البته این دو مرد هنوز هم آلمان شرقی را عاشقانه دوست داشتند. برای گرهارد این مساله مربوط به وفاداری می‌شد: اینکه مقاومتِ کمونیست‌ها را هنوز در زندگی‌اش ارج می‌نهاد و در برابر آنهایی که به خانواده‌اش جفا کرده بودند ایستاده بود.

اما برای ورنر این یک شانس بود تا بتواند دوباره خودش را معرفی کند و دوباره از اول شروع کند. با وجود گذشته او در ارتش نازی‌، تمام آن چیزی که او واقعا می‌خواست چیزی فراتر از شرایط فعلی‌اش بود و این همان چیزی بود که بعدا جمهوری دموکراتیک آلمان به او پیشنهاد کرد. نسل بعدی، یعنی خانواده لئو، رابطه کمتری با کمونیست داشتند. مادرش ممکن نبود که ایدئولوژی پدر قهرمانش را رد کند، اما وقتی بزرگ شد کم‌کم متوجه شد که آرمان کمونیستی با آن چیزی که فکر می‌کرد کاملا متفاوت است. او به‌عنوان یک روزنامه‌نگار تصمیم داشت تا دولت را مورد انتقاد قرار بدهد، اما با تمام این تفاسیر به خاطر ارادتی که به پدرش داشت، هر انتقادی را خیانت به او می‌دانست. علاوه بر این انتقاد، واقعا چیزی نبود که بشود در جمهوری دموکراتیک آلمان از آن استفاده کرد. اما وولف به‌طور کلی هم با دولت آلمان مخالف نبود. و پلیس مخفی به سرعت این موضوع را فهمید، حتی گزارش‌ها درمورد وولف خاطرنشان کردند که نگرش او انتقادی بوده نه خصمانه و دولت حتی اقدام به استخدام او هم کرد. درنهایت موضوع این بود که والدین لئو هیچ‌کدام واقعا نمی‌خواستند دولت آلمان را سرنگون کنند. آنها تنها مایل بودند تغییرات اتفاق بیفتد و نیازهای مردم را به‌طور موثر منعکس کنند. نتیجه این بود که آنها خود را در معرض آسیب قرار دادند، در موردشان می‌گفتند: «چندان هم قابل اعتبار نیستند و حالا دیگر برای منتقدان هم بی‌اعتبار شده‌اند.» خود لئو چه؟ بزرگ‌تر که شد هیچ تصوری نداشت تا بداند می‌خواهد این‌طرفی باشد یا آن‌طرفی. تنها چیزی که می‌خواست این بود که در یک خانواده عادی زندگی کند آن‌هم بدون آنکه قاطی چیزهایی باشد که پدربزرگش از آن تعریف می‌کرد. وقتی در سال 1989 دیوار برلین فروریخت، هیچ شور‌وشوقی نداشت و به‌جای آن فقط اضطراب بود که در قلبش خانه کرده بود. حسی که هنوز هم به خوبی آن را نمی‌شناسد. اصلا به جمهوری دموکراتیک آلمان علاقه‌ای نداشت، اما تمام چیزی که تا آن روز شناخته بود همین بود. و حالا چیزهایی که در این چند روز دیده بود همه باورهای او را به سادگی از هم گسیخته بود.

................ تجربه‌ی زندگی دوباره ...............

تجربه‌نگاری نخست‌وزیر کشوری کوچک با جمعیت ۴ میلیون نفری که اکنون یک شرکت مشاوره‌ی بین‌المللی را اداره می‌کند... در دوران او شاخص سهولت کسب و کار از رتبه ١١٢ (در ٢٠٠۶) به ٨ (در ٢٠١۴) رسید... برای به دست آوردن شغلی مانند افسر پلیس که ماهانه ٢٠ دلار درآمد داشت باید ٢٠٠٠ دلار رشوه می‌دادید... تقریبا ٨٠درصد گرجستانی‌ها گفته بودند که رشوه، بخش اصلی زندگی‌شان است... نباید شرکت‌های دولتی به عنوان سرمایه‌گذار یک شرکت دولتی انتخاب شوند: خصولتی سازی! ...
هنرمندی خوش‌تیپ به‌نام جد مارتین به موفقیت‌های حرفه‌ای غیرمعمولی دست می‌یابد. عشقِ اُلگا، روزنامه‌نگاری روسی را به دست می‌آورد که «کاملا با تصویر زیبایی اسلاوی که به‌دست آژانس‌های مدلینگ از زمان سقوط اتحاد جماهیر شوروی رایج شده است، مطابقت دارد» و به جمع نخبگان جهانی هنر می‌پیوندد... هنرمندی ناامید است که قبلا به‌عنوان یک دانشجوی جوان معماری، کمال‌گرایی پرشور بوده است... آگاهیِ بیشتر از بدترشدنِ زندگی روزمره و چشم‌انداز آن ...
آیا مواجهه ما با مفهوم عدالت مثل مواجهه با مشروطه بوده است؟... «عدالت به مثابه انصاف» یا «عدالت به عنوان توازن و تناسب» هر دو از تعاریف عدالت هستند، اما عدالت و زمینه‌های اجتماعی از تعاریف عدالت نیستند... تولیدات فکری در حوزه سیاست و مسائل اجتماعی در دوره مشروطه قوی‌تر و بیشتر بوده یا بعد از انقلاب؟... مشروطه تبریز و گیلان و تاحدی مشهد تاحدی متفاوت بود و به سمت اندیشه‌ای که از قفقاز می‌آمد، گرایش داشت... اصرارمان بر بی‌نیازی به مشروطه و اینکه نسبتی با آن نداریم، بخشی از مشکلات است ...
وقتی با یک مستبد بی‌رحم که دشمنانش را شکنجه کرده است، صبحانه می‌خورید، شگفت‌آور است که چقدر به ندرت احساس می‌کنید روبه‌روی یک شیطان نشسته یا ایستاده‌اید. آنها اغلب جذاب هستند، شوخی می‌کنند و لبخند می‌زنند... در شرایط مناسب، هر کسی می‌تواند تبدیل به یک هیولا شود... سیستم‌های خوب رهبران بهتر را جذب می‌کنند و سیستم‌های بد رهبران فاسد را جذب می‌کنند... به جای نتیجه، روی تصمیم‌گیری‌ها تمرکز کنیم ...
دی ماهی که گذشت، عمر وبلاگ نویسی من ۲۰ سال تمام شد... مهر سال ۸۸ وبلاگم برای اولین بار فیلتر شد... دی ماه سال ۹۱ دو یا سه هفته مانده به امتحانات پایان ترم اول مقطع کارشناسی ارشد از دانشگاه اخراج شدم... نه عضو دسته و گروهی بودم و هستم، نه بیانیه‌ای امضا کرده بودم، نه در تجمعی بودم. تنها آزارم! وبلاگ نویسی و فعالیت مدنی با اسم خودم و نه اسم مستعار بود... به اعتبار حافظه کوتاه مدتی که جامعه‌ی ایرانی از عوارض آن در طول تاریخ رنج برده است، باید همیشه خود را در معرض مرور گذشته قرار دهیم ...