سکوتِ مرگ | شرق


«تمام آنچه که هرگز به تو نگفتم» [Everything I never told you] رمانی است ساده اما به‌غایت سهمگین که درباره چالش‌هایی که فراروی زندگی انسان معاصر است. در روایت تودرتوی این کتاب رازهایی هست که نمی‌توان از کنار آنها به‌راحتی گذشت. سلست آن جی [Celeste Ng] نویسنده کتاب، چینی- آمریکایی است و به‌خاطر همین کتاب در سال 2014 جایزه کتاب سال آمازون را از آنِ خود کرده است. رمانی که در رأس فهرست صد کتاب برتر سایت «گودریدرز» نیز جای گرفت. از سلست آن‌جی، این اولین کتابی است که در ایران ترجمه می‌شود.

تمام آنچه که هرگز به تو نگفتم» [Everything I never told you]سلست آن جی [Celeste Ng]

رمان با این سطر تکان‌دهنده آغاز می‌شود: «لیدیا مرده؛ اما هنوز کسی نمی‌داند». سلست آن جی، با آوردن این جمله کوتاه، نه‌تنها در همان ابتدای کار، اوج بُهت مخاطب را هدف قرار می‌دهد، بلکه همه هستی و چیستی این روایت هولناک را بر عهده همین یک جمله می‌گذارد. طوری که انگار این جمله، شاهین ترازوی این رمان است و تمامی اتفاق‌ها و رویدادهای این رمان در پس‌زمینه همین یک جمله کوتاه قرار می‌گیرند. «منشی می‌گوید؛ خانم لی؟ دخترتان زنگ اول سر کلاس نبوده، تماس گرفتید غیبتش را موجه کنید؟ ماریلین، مادر لیدیا بدون اینکه جوابی بدهد تلفن را قطع می‌کند. برگه شماره تلفن را سرجایش برمی‌گرداند. رطوبت دستش باعث پخش‌شدن جوهر می‌شود و شماره‌ها را ناخوانا می‌کند؛ انگار در معرض بادی تند قرار گرفته یا زیر آب فرو رفته باشد».

«تمام آنچه که هرگز به تو نگفتم» روایت روزگار غمگین دختر نوجوانی است که از آغاز تولد، خود را قربانی محیط زندگی خود می‌بیند. خانواده‌ای که کانون خود را فدای پیرامون کرده است. تک‌تک اعضای این خانواده از شنیدن واقعی یکدیگر غافل هستند و زمانی به خودشان می‌آیند که دیگر دیر شده است و اتفاقی که نباید، افتاده است. پدر و مادر این خانواده بیشترین سهم را در انهدام تدریجی آن دارند. در حالی‌که خود آنها حتی بعد از روبه‌رو‌شدن با واقعیت طوری وانمود می‌کنند که انگار مسئولیتی بر عهده آنها نیست. رفتار دو شخصیت دیگر این داستان یعنی هانا و نات؛ خواهر و برادر لیدیا نیز در ادامه شخصیت پدر و مادر لیدیا هستند. ولی هر‌ یک بی‌آنکه متوجه نقش و جایگاه خود باشند، در مرگ لیدیا سهیم هستند و شاید خودشان نیز از قربانیان آینده این خانواده در حال افول.

«نات لیدیا را توی مدرسه دیده بود. اینکه چطور توی کافه‌تریا ساکت می‌نشیند، در حالی‌که بقیه مدام حرف می‌زنند. دیده که بعد از مدرسه لیدیا تنهایی به‌سمت اتوبوس می‌آید و ساکت کنارش می‌نشیند. یک‌بار بعد از اینکه خواهرش تلفن را برداشته بود او همچنان گوشی را در دستش نگه داشته بود، اما هیچ صدایی نبود جز صدای عادی خواهرش که تکالیفش را تکرار می‌کرد در حالی‌که در تلفن فقط سکوت محض بود. فردای آن روز هم وقتی لیدیا روی هره پنجره قوز کرده و گوشی را به گوشش چسبانده بود، نات گوشی آشپزخانه را برداشته بود و فقط صدای آرام بوق تلفن را شنیده بود. لیدیا هیچ‌وقت دوست واقعی نداشت. اما پدر و مادرش هرگز این را نفهمیده‌اند». پدر و مادر لیدیا متعلق به دو فرهنگ متفاوت هستند. مادر آمریکایی و پدر چینی‌. آنها سه فرزند دارند که لیدیا بزرگ‌ترین آنهاست. این خانواده در جامعه آمریکای ده‌های شصت و هفتاد که اوج دوران تفاوت‌های فرهنگی- نژادی در آمریکاست زندگی می‌کنند و همین موضوع باعث می‌شود تا آنها در واکنش‌های خود نسبت به حقوق فردی و اجتماعی‌شان بیشتر به انزوا کشیده شوند و در‌حقیقت نتوانند با محیطی که در آن زندگی می‌کنند ارتباط برقرار کنند. اولین آسیب‌ چنین بحران‌هایی را فرزندان بسیار زودتر از والدین دریافت می‌کنند. و لیدیا یکی از این افرادی است که پیش از تجربه بزرگ‌سالی، بی‌رحمانه هزینه این خلأ را می‌پردازد.

این کتاب در‌حقیقت بیانگر عدم درک خواسته‌ها و آرزوهایی است که موجب می‌شود اعضای یک خانواده از هم فاصله بگیرد. معصومیت شخصیت لیدیا در این رمان به‌گونه‌ای است که مخاطب را به همذات‌پنداری با او وادار می‌کند. تا جایی‌که حتا وقتی او بارها و بارها دروغ می‌گوید؛ اینکه دوستان زیادی دارد در حالی‌که ندارد، اینکه در مدرسه بسیار فعال و شاد است در حالی‌که اصلاً این‌طور نیست و همیشه در یک گوشه تنهاست و موارد دیگر، مخاطب هرگز به خودش اجازه نمی‌دهد در مورد او قضاوت بدی داشته باشد. یعنی با اینکه لیدیا زندگی خود را وارونه جلوه می‌دهد اما انگار مخاطب با خودش می‌گوید؛ اگر من هم در چنین شرایطی بودم شاید همان کاری را می‌کردم که لیدیا کرد. هرچند، واکنشی که لیدیا در برابر چنین زندگی از خود نشان می‌دهد بسیار تلخ‌تر از کنشی بود که او را به سمت چنین تصمیمی ترغیب کرد. «جیمیز، پدر لیدیا تکرار می‌کند؛ البته که نه، لیدیا بلد نبود شنا کند. فقط پس از به زبان‌‌آوردن این حرف‌هاست که متوجه می‌شود پلیس برای چه به او زنگ زده. وقتی دارد حرف می‌زند، خون در رگ‌های سایر اعضای خانواده منجمد می‌شود؛ انگار آنها دقیقا می‌دانند پلیس چه پیدا کرده است».

رمان در عین‌حال‌ که یک روایت خطی دارد اما از نوعی گسست نیز حمایت می‌کند. فضاها و موقعیت‌ها از لحاظ زمانی و مکانی، دائم در یک حالت رفت‌و‌برگشت به‌سر می‌برند. انگار نویسنده ابتدا روی یک بوم بزرگ نقطه‌ای کوچک گذاشته است و سپس شروع کرده به کشیدن دایره‌های بی‌شمار در پیرامون این نقطه. کتاب، همچنان که فصل‌به‌فصل پرده از تصاویر در مه فرو‌رفته این خانواده برمی‌دارد، (رازهایی که ریشه در بحران‌های تحمیلی ناشی از در اقلیت زندگی‌کردن این خانواده دارد) در عین‌حال به انسجام ذهنی مخاطب نیز توجه دارد. چراکه در این رمان، سلست آن‌جی با لایه‌لایه‌کردن داستان خود علاوه بر اینکه دارد روح پست‌مدرنیسم حاکم بر روایت خود را در قصه حفظ می‌کند، قصد دارد با توجه به میزان وهم بالقوه در خود داستان، از پرتاب‌های ذهنی مخاطب نیز استفاده کند و بر هرچه مه‌آلودبودن این داستان بیفزاید. «لیدیا در تابستان توی دریاچه غرق شد. ماریلین در تابستان غیبش زد؛ همه‌شان سعی داشتند آن را فراموش کنند. درباره‌اش حرف نمی‌زدند؛ هیچ‌گاه اشاره‌ای به آن نمی‌کردند. اما همانند بویی بد برای همیشه ماندگار شد. چنان عمق وجودشان را فراگرفته بود که امکان نداشت هرگز محو شود». این رمان داستان عشق‌ها و آرزوهایی است که هرگز بر زبان آورده نمی‌شوند و تنها پس از مرگ است که بازماندگان آن را از میان یادگاری‌ها و خاطرات درمی‌یابند.

................ تجربه‌ی زندگی دوباره ...............

هنرمندی خوش‌تیپ به‌نام جد مارتین به موفقیت‌های حرفه‌ای غیرمعمولی دست می‌یابد. عشقِ اُلگا، روزنامه‌نگاری روسی را به دست می‌آورد که «کاملا با تصویر زیبایی اسلاوی که به‌دست آژانس‌های مدلینگ از زمان سقوط اتحاد جماهیر شوروی رایج شده است، مطابقت دارد» و به جمع نخبگان جهانی هنر می‌پیوندد... هنرمندی ناامید است که قبلا به‌عنوان یک دانشجوی جوان معماری، کمال‌گرایی پرشور بوده است... آگاهیِ بیشتر از بدترشدنِ زندگی روزمره و چشم‌انداز آن ...
آیا مواجهه ما با مفهوم عدالت مثل مواجهه با مشروطه بوده است؟... «عدالت به مثابه انصاف» یا «عدالت به عنوان توازن و تناسب» هر دو از تعاریف عدالت هستند، اما عدالت و زمینه‌های اجتماعی از تعاریف عدالت نیستند... تولیدات فکری در حوزه سیاست و مسائل اجتماعی در دوره مشروطه قوی‌تر و بیشتر بوده یا بعد از انقلاب؟... مشروطه تبریز و گیلان و تاحدی مشهد تاحدی متفاوت بود و به سمت اندیشه‌ای که از قفقاز می‌آمد، گرایش داشت... اصرارمان بر بی‌نیازی به مشروطه و اینکه نسبتی با آن نداریم، بخشی از مشکلات است ...
وقتی با یک مستبد بی‌رحم که دشمنانش را شکنجه کرده است، صبحانه می‌خورید، شگفت‌آور است که چقدر به ندرت احساس می‌کنید روبه‌روی یک شیطان نشسته یا ایستاده‌اید. آنها اغلب جذاب هستند، شوخی می‌کنند و لبخند می‌زنند... در شرایط مناسب، هر کسی می‌تواند تبدیل به یک هیولا شود... سیستم‌های خوب رهبران بهتر را جذب می‌کنند و سیستم‌های بد رهبران فاسد را جذب می‌کنند... به جای نتیجه، روی تصمیم‌گیری‌ها تمرکز کنیم ...
دی ماهی که گذشت، عمر وبلاگ نویسی من ۲۰ سال تمام شد... مهر سال ۸۸ وبلاگم برای اولین بار فیلتر شد... دی ماه سال ۹۱ دو یا سه هفته مانده به امتحانات پایان ترم اول مقطع کارشناسی ارشد از دانشگاه اخراج شدم... نه عضو دسته و گروهی بودم و هستم، نه بیانیه‌ای امضا کرده بودم، نه در تجمعی بودم. تنها آزارم! وبلاگ نویسی و فعالیت مدنی با اسم خودم و نه اسم مستعار بود... به اعتبار حافظه کوتاه مدتی که جامعه‌ی ایرانی از عوارض آن در طول تاریخ رنج برده است، باید همیشه خود را در معرض مرور گذشته قرار دهیم ...
هنگام خواندن، با نویسنده‌ای روبه رو می‌شوید که به آنچه می‌گوید عمل می‌کند و مصداق «عالِمِ عامل» است نه زنبور بی‌عسل... پس از ارائه تعریفی جذاب از نویسنده، به عنوان «کسی که نوشتن برای او آسان است (ص17)»، پنج پایه نویسندگی، به زعم نویسنده کتاب، این گونه تعریف و تشریح می‌شوند: 1. ذوق و استعداد درونی 2. تجربه 3. مطالعات روزآمد و پراکنده 4. دانش و تخصص و 5. مخاطب شناسی. ...